Utrwalanie i rozpowszechnianie wizerunku – cz. 2

Zasady udostępniania wizerunku

Zgodnie z treścią art. 81 prawa autorskiego co do zasady możliwe jest rozpowszechnianie wizerunku wyłącznie w przypadku uzyskania na to zgody, chyba że w danej sprawie występują inne przesłanki wyliczone w tym przepisie. Artykuł przewiduje trzy wyjątki umożliwiające publikację wizerunku bez zgody osób, których wizerunek jest udostępniany:

1)      Osoba ta otrzymała umówioną zapłatę za pozowanie,

2)      Udostępniany wizerunek dotyczy osoby powszechnie znanej,

3)      Wizerunek osoby stanowi szczegół całości takiej jak zgromadzenie, krajobraz, publiczna impreza.

Pierwszy przypadek dotyczy wyłączenie w sytuacji, w której udostępniono wizerunek osoby bez jej zgody, ale osoba ta otrzymała umówioną zapłatę za pozowanie. Kwestia ta dotyka więc w głównej mierze profesjonalistów, którzy zawodowo zajmują się utrwalaniem wizerunku innych osób lub ich praca zarobkowa polega na udostępnianiu własnego wizerunku.

Wizerunek osoby powszechnie znanej

W przypadku, gdy rozpowszechniony materiał przedstawia wizerunek osoby, która jest powszechnie znana przez szeroką grupę ludzi, nie mamy do czynienia z wymogiem uzyskania zgody osoby na nim przedstawionej. W tej kwestii ważne jest, aby w każdym przypadku dokonać oceny, czy dana osoba z całą pewnością jest powszechnie znana adresatom materiału:

„Oceniając, czy osoba, której wizerunek rozpowszechniono, jest powszechnie znana w rozumieniu art. 81 ust. 2 pkt 1 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, trzeba uwzględnić krąg odbiorców, do którego adresowana jest publikacja lub inna forma rozpowszechniania wizerunku. (…) Zatem bez zgody osoby, której wizerunek ma być użyty, nie można go rozpowszechniać w kręgach i społecznościach, w których osoba ta nie będzie uznawana za powszechnie znaną”, stwierdził Sąd Apelacyjny w Szczecinie w wyroku z dnia 26 maja 2020 r. o sygnaturze I ACa 13/20.

Samo bycie osobą powszechnie znaną nie jest jednak jedyną przesłanką umożliwiają swobodne dysponowanie jej wizerunkiem. Artykuł 81 ustawy wymaga, aby wizerunek takiej osoby utrwalono w związku z pełnieniem przez nią funkcji publicznych. Ustawa wymienia w tym miejscu funkcje polityczne, społeczne oraz zawodowe. Oznacza to także, że rozpowszechnienie bez zgody wizerunku osoby szeroko znanej w sytuacji prywatnej, w której ta osoba nie wykonuje obowiązków związanych z jej funkcją publiczną, stanowi naruszenie prawa do wizerunku tej osoby.

Co istotne, orzecznictwo w tej sprawie pokazuje, że sądy rozszerzyły ten wyjątek o działanie w celu realizacja ważnego interesu społecznego, mając na myśli zwłaszcza istotną rolę mediów, które muszą mieć możliwość działania dla dobra ogółu obywateli: Jak stwierdził Sądu Apelacyjnego w Warszawie: Cel takiego działania, jakim jest uzasadniony interes społeczny, może z kolei wyłączać jego bezprawność” .(Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 6 lutego 2018 r., V ACa 1040/17).

Wizerunek osoby jako element szerszej całości

Trzecim wyjątkiem z ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych, umożliwiającym działanie bez zgody zainteresowanego, jest udostępnianie wizerunku osoby przy okazji rozpowszechniania materiału, który nie skupia się na wizerunku konkretnej osoby. Zgodnie z ust. 3 artykułu nie wymaga się zezwolenia na rozpowszechnianie wizerunku osoby, jeśli stanowi ona jedynie szczegół całości takiej jak zgromadzenie, krajobraz czy też publiczna impreza. Jak stwierdził Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 28 lutego 2017 r., sygn. I ACa 2383/15: „Dla zastosowania przepisu art. 81 ust. 2 pkt 2 prawa autorskiego rozstrzygające znaczenie ma ustalenie relacji między wizerunkiem osoby a pozostałymi elementami treści. Jeśli wizerunek osoby stanowi wyłącznie element akcydentalny lub akcesoryjny przedstawienia, czyli że w razie jego usunięcia nie zmieniłby się przedmiot i charakter przedstawienia, to rozpowszechnianie nie wymaga zezwolenia”.

Wyjątek ten daje możliwość – pod kątem zagadnienia rozpowszechniania wizerunku – swobodnego udostępniania materiałów, które w pewnej niewielkiej części zawierają wizerunek bądź wizerunki osób, które nie wyrażały zgody na ich publikację.