Dobra osobiste i ich ochrona cz. II

Ochrona czci. Prawo do prywatności.

Przytoczony w I części artykułu art. 23 Kodeksu Cywilnego wymienia przykładowy katalog dóbr osobistych, wśród których jednym z wymienionych jest „cześć”, która często utożsamiania jest z „godnością” i „dobrą sławą”. W literaturze i orzecznictwie wyróżnia się cześć zewnętrzną oraz cześć wewnętrzną.

Pierwsza, cześć wewnętrzna dotyczy dobrego imienia, dobrej sławy, tego, jak człowiek jest postrzegany z zewnątrz, jak odbierają go inni. Z kolei druga, cześć wewnętrzna związana jest z godnością, indywidualną oceną samego siebie. Naruszenie czci zarówno zewnętrznej, jak i wewnętrznej stanowi naruszenie dóbr osobistych.

Kodeks Cywilny nie jest jedynym aktem prawnym, który odnosi się do zagadnienia godności człowieka. Mówi o niej również najwyższy akt w polskim porządku prawnym, czyli Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 1997 r. w art. 30:

Przyrodzona i niezbywalna godność człowieka stanowi źródło wolności i praw człowieka i obywatela. Jest ona nienaruszalna, a jej poszanowanie i ochrona jest obowiązkiem władz publicznych.

Powyższy artykuł formułuje konstytucyjną zasadę przyrodzonej godności człowieka. Jest to więc to element poddany szczególnej ochronie prawnej przez państwo.

Ponadto, w niektórych przypadkach naruszenie czci może mieć charakter przestępstwa:

• Zniesławienie (art. 212 KK) – rozpowszechnianie nieprawdziwych informacji, które mogą poniżyć kogoś w opinii publicznej.
• Zniewaga (art. 216 KK) – obraźliwe zachowanie wobec innej osoby, np. wyzwiska.

Z pojęciem godności łączy się również prawo do prywatności: Jest ono znane w doktrynie polskiej od lat 70. XX w. i jest ono przedmiotem regulacji konstytucyjnej w art. 47 Konstytucji RP. Prawo do prywatności jest związane często z naruszeniem wolności, czci, swobody wyznania, tajemnicy korespondencji i czy naruszeniem wizerunku, jednak możliwość ochrony własnej prywatności stanowi odrębne, niezależne od innych naruszeń prawo człowieka.

W doktrynie toczą się dyskusje dotyczące przede wszystkim podziału sfery prywatności na obszar całkowicie niedostępny dla innych, obszar ograniczony do najbliższych osób oraz wyraźne odseparowanie ich od sfery powszechnie dostępnej. Niektórzy autorzy sugerują wyodrębnienie życia rodzinnego i intymnego jako samodzielnych dóbr osobistych. Naruszenie prawa do prywatności może obejmować takie sytuacje jak: ujawnienie szczegółów z życia osobistego innej osoby, podanie przez pracodawcę informacji o zarobkach pracownika bez jego zgody czy też upublicznienie danych o tym, że wskazana z imienia i nazwiska osoba jest dłużnikiem. Współcześnie naruszenia prywatności najczęściej mają miejsce za pośrednictwem Internetu, co stwarza trudności w realizowaniu ochrony.

Oznacza to, że do uznania naruszenia dobra osobistego, jakim jest cześć wewnętrzna, czyli godność osobista, nie jest konieczne, aby obraźliwa lub poniżająca wypowiedź miała miejsce publicznie czy w obecności innych osób. W tym przypadku nie decyduje opinia społeczna, lecz indywidualne poczucie własnej wartości każdego człowieka oraz jego oczekiwanie szacunku ze strony innych. Godność człowieka mogą naruszać gesty, obraźliwe określenia, pomówienia, ale również ujawnianie osobistych sekretów z życia prywatnego. Z orzecznictwa Sądów wynika, że prawo do poszanowania godności obejmuje wszystkie sfery życia ludzkiego – zarówno sferę prywatną, sferę publiczną czy też zawodową.

Cześć i godność człowieka są w polskim prawie niezaprzeczalnie chronionymi wartościami, mającymi swoje umocowanie zarówno w prawie cywilnym, jak i konstytucyjnym. W dobie mediów społecznościowych i łatwego dostępu do informacji ochrona czci i godności nabiera szczególnego znaczenia. Szybkie rozprzestrzenianie się obraźliwych treści czy fake newsów może nieodwracalnie zaszkodzić reputacji i poczuciu wartości jednostki. Ważne jest więc, by i prawo materialne jak i procedury umożliwiały sprawną ochronę tych dóbr każdemu obywatelowi.