Utrwalanie i rozpowszechnianie wizerunku – cz. 1

Pojęcie wizerunku i podstawowe zasady dotyczące jego utrwalania i rozpowszechniania.

Ochronę wizerunku w prawie polskim reguluje ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Artykuł 81 ustawy wprowadza obowiązek uzyskania zgody osoby, której wizerunek ma być rozpowszechniany.

Zezwolenie na rozpowszechnianie wizerunku
1. Rozpowszechnianie wizerunku wymaga zezwolenia osoby na nim przedstawionej.
W braku wyraźnego zastrzeżenia zezwolenie nie jest wymagane, jeżeli osoba ta otrzymała umówioną zapłatę za pozowanie.
2. Zezwolenia nie wymaga rozpowszechnianie wizerunku:
1) osoby powszechnie znanej, jeżeli wizerunek wykonano w związku z pełnieniem przez nią funkcji publicznych, w szczególności politycznych, społecznych, zawodowych;
2) osoby stanowiącej jedynie szczegół całości takiej jak zgromadzenie, krajobraz, publiczna impreza.

Art.  81 Ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych

Utrwalanie a rozpowszechnianie

Przedmiotem regulacji jest jedynie rozpowszechnianiu wizerunku. Ustawa nie zawiera żadnych wyłączeń uniemożliwiających samą czynność utrwalania wizerunku. Oznacza to, że pod kątem tego przepisu utrwalanie wizerunku wyłącznie na potrzeby własne, bez ich późniejszego rozpowszechniania do jakichkolwiek innych osób co do zasady nie wymaga zgody osoby, której wizerunek jest utrwalany. Może jednak naruszać inne przepisy, takie jak na przykład regulacje dotyczące ochrony dóbr osobistych (np. prawa do prywatności).

Pojęcie wizerunku

Co istotne, samo pojęcie wizerunku nie jest przedmiotem regulacji przepisów prawa. Kwestia wyjaśnienia, co możemy uznawać za wizerunek została pozostawiona doktrynie oraz orzecznictwie sądów.

W wyroku z dnia 10 listopada 2017 r. o sygnaturze V CSK 51/17 Sąd Najwyższy stwierdził, że: „Wizerunek łączy się w orzecznictwie z dostrzegalnymi, fizycznymi cechami człowieka, składającymi się na jego wygląd i pozwalającymi na identyfikację. Wizerunek, poza zewnętrznymi cechami fizycznymi, może obejmować dodatkowe elementy, związane, przykładowo, z wykonywanym zawodem, takie jak charakteryzacja, ubiór, sposób poruszania się i kontaktowania z otoczeniem”.

Wizerunek osoby nie jest więc jedynie ograniczony do twarzy danej osoby; jest to jedynie jedna z części składowych wizerunku. Istotne są również inne elementy charakteryzujące każdego człowieka takie jak ubiór, sposób poruszania się czy też głos.

Ważnym elementem rozpowszechniania wizerunku jest kwestia, czy rozpowszechniany wizerunek osoby umożliwia jej rozpoznanie przez osoby, które ją znają. Element ten również został objęty orzecznictwem Sądu Najwyższego, który stwierdził:

„Pojęcie wizerunku jest kojarzone najczęściej z zespołem cech zewnętrznych charakterystycznych dla danej osoby, a zwłaszcza z twarzą, która jest najbardziej wyróżniająca. Przy naruszeniu prawa do wizerunku istotne jest czy istnieje hipotetyczna możliwość rozpoznania osoby, której wizerunek rozpowszechniono przez osoby, które ją znają, a nie przez osoby trzecie.” (wyrok SN z dnia 24 lipca 2020 r., I CSK 673/18)

Oznacza to, że kluczowe dla stwierdzenia, czy doszło do rozpowszechnienia wizerunku jest to, czy osoby, które znają daną postać, są w stanie rozpoznać jej tożsamość na podstawie wizerunku będącego przedmiotem sprawy. Jeżeli niemożliwe jest rozpoznanie osoby na podstawie badanego materiału, nie mamy do czynienia z wizerunkiem i rozpowszechnianie go nie stanowi przypadku z art. 81 ustawy.

Dalsze kwestie dotyczące zasad rozpowszechniania wizerunku, w szczególności dotyczące zagadnień, o których traktuje art. 81 ust. 2 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, omówione zostaną w kolejnym artykule.